Batu Tarsilah Sebagai Alat Kebesaran dan Kedaulatan: Salasilah Raja Brunei Dinilai dari Segi Ilmu Nasab Islam [Batu Tarsilah Being Regalia And Symbol Of Sovereign: The Pedigree Of Brunei Sultanate Viewed From Islamic Lineage Perspective]

Authors

  • Amer Hudhaifah Hamzah Universiti Malaya
  • Wan Ahmad Fauzi Wan Husain Universiti Malaysia Pahang

DOI:

https://doi.org/10.37231/jimk.2022.23.3.706

Abstract

Batu Tarsilah merupakan salah satu daripada tiga sumber utama salasilah raja Brunei. Ia adalah batu bersurat dengan catatan tarikh 1221H/1807M sementara dua sumber yang lain ialah riwayat lisan dan dokumen sejarah, termasuk manuskrip Melayu. Tetapi sebagai sumber yang langka, Batu Tarsilah tidak semestinya memberi info yang lengkap. Oleh sebab itu, ia memerlukan unsur lain yang memperkukuh dan memperjelas maklumat sedia ada. Melalui artikel ini, kajian berusaha mentafsir Batu Tarsilah berdasarkan ilmu nasab Islam, khususnya istifadah (اسْتÙÙَاضَة), bagi mengabsahkan kedaulatan raja Brunei. Hasil analisis komparatif dan kritikan konteks, Batu Tarsilah dianggap sumber terpercaya dalam menentukan status ahl al-bayt raja-raja Melayu. Penghasilannya didahului oleh sumber lisan sebelum ditulis di atas kertas, kemudian diukir pada batu untuk mewakili pandangan rasmi pemerintah Brunei. Batu Tarsilah juga mengabsahkan hubungan kekerabatan raja Brunei dengan ahl al-bayt Rasulullah s.a.w., begitu juga bangsa Quraysh umumnya sekaligus memperakui kedaulatan mereka sebagai pemimpin umat berdasarkan ijma’ para fuqaha. Berdasarkan dapatan ini, maka wajarlah Batu Tarsilah diangkat sebagai simbol kebesaran kerajaan Brunei.    

Batu Tarsilah is one of the three main sources of the genealogy of the sultan of Brunei. It is an inscribed stone with notes dated back in 1221H/1807M while the other two sources are oral histories and historical documents including Malay manuscripts. However as a rare source, Batu Tarsilah does not necessarily give complete and comprehensive information. Due to that, it needs other elements to strengthen and clarify the information provided. Through this article, the research will try to interpret Batu Tarsilah based on Islamic genealogy, specifically Istifadah (اسْتÙÙَاضَة), to reassert the sovereignty of the sultan of Brunei. The outcome of this comparative analysis and context criticism, Batu Tarsilah is considered the most reliable source to determine the status of the ahl al-bayt of Malay sultans. The process is preceded with oral sources first, before it is written on paper followed by carving it on the stone to represent the official view of the government of Brunei. In addition, Batu Tarsilah also reasserts the kinship between the king of Brunei and ahl al-bayt of Rasulullah s.a.w. as well as the Quraysh at the same time certifying their sovereignty as leaders of the people based on the consensus of fuqaha’. Based on these findings, it is right that Batu Tarsilah is taken as a symbol of the greatness of the kingdom of Brunei.

References

al-Ajurri, Abu Bakr Muhammad ibn al-Husayn. 1997. Kitab al-Shari’ah. Tahqiq ‘Abd Allah ibn ‘Umar al-Dumayji. Al-Riyad: Dar al-Watan.
al-Albani, Abu ‘Abd al-Rahman Muhammad Nasir al-Din. 1988. Da’if al-Jami’ al-Saghir wa Ziyadatuhu. Cet. 3. Beirut: al-Maktab al-Islami.
al-Albani, Abu ‘Abd al-Rahman Muhammad Nasir al-Din. 2000. Sahih Sunan al-Tirmidhi. Al-Riyad: Maktabat al-Ma’arif.
‘Abd al-Rahman al-Jaziri. 2004. al-Fiqh ‘ala al-Madhahib al-Arba’ah. Beirut: Dar al-Kutub al-‘Ilmiyyah.
Ahmad, Abu ‘Abd Allah Ahmad ibn Hanbal. 2009. Musnad al-Imam Ahmad. Beirut: Dar al-Fikr.
Amer Hudhaifah Hamzah. 2021. Mu’allaqah Imr’ al-Qays: Terjemahan dan Riwayat Hidup Pujangga Arab Era Jahiliyyah. Kuala Terengganu: Penerbit Universiti Sultan Zainal Abidin.
Amin Sweeney. 1968. Silsilah Raja-raja Berunai. Journal of the Malaysian Branch of Royal Asiatic Society JMBRAS 41(2): 1-82.
Amin Sweeney. 1998. Batu Tarsilah, A Short Comment. dlm. Papers Relating to Brunei. Kuala Lumpur: Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society.
al-Barzanji, al-Sayyid Ja’far ibn Hasan. t.th. Mawlid al-Barzanji. Ahmad al-Qat’ani (pnyt.). Tajoura: t. pt.
al-Bukhari, Abu ‘Abd Allah Muhammad ibn Isma’il. 2002. Sahih al-Bukhari. Dimashq & Beirut: Dar Ibn Kathir.
Chen Da-Sheng. 1992. A Brunei Sultan in the Early 14th Century: Study of an Arabic Gravestone. Journal of Southeast Asian Studies 23(1): 1-13.
Dartford, G. P. 1958. A Short History of Malaya. London: Longmans, Green and Co.
Ibn Hajar al-‘Asqalani, Ahmad ibn ‘Ali. 2001. Fath al-Bari bi Sharh Sahih al-Bukhari. Tahqiq ‘Abd al-Qadir Saybat al-Hamd. Al-Riyad: ‘Ala nafaqat Sahib al-Sumuw al-Malaki al-Amir Sultan ibn ‘Abd al-‘Aziz Al Su’ud.
Ibn Khaldun, ‘Abd al-Rahman ibn Muhammad. 2000. Tarikh Ibn Khaldun. Khalil Shahadah & Suhayl Zakkar (pnyt.). Beirut: Dar al-Fikr.
Ibn Khaldun, ‘Abd al-Rahman ibn Muhammad. 2010. Muqaddimah Ibn Khaldun. Beirut: Mu’assasat al-Risalah.
Ibn al-Qayyim, Shams al-Din Abu ‘Abd Allah Muhammad ibn Abi Bakr al-Zar’i. 1998. Zad al-Ma’ad fi Hady Khayr al-‘Ibad. Cet. 3. Beirut: Mu’assasat al-Risalah.
Ibn Majah, Abu ‘Abd Allah Muhammad ibn Yazid al-Qazwini. t.th. Sunan Ibn Majah. Tahqiq Muhammad Fu’ad ‘Abd al-Baqi. Al-Qahirah: Dar Ihya’ al-Kutub al-‘Arabiyyah.
Johannes L. Kurz. 2014. Boni in Chinese Sources from The Tenth to The Eighteenth Century. International Journal of Asia Pacific Studies 10(1): 1-32.
al-Mawardi, Abu al-Hasan ‘Ali ibn Muhammad al-Basri. 2006. al-Ahkam al-Sultaniyyah. Tahqiq Ahmad Jadd. Kaherah: Dar al-Hadith.
Mohd. Jamil al-Sufri, Pehin Orang Kaya Amar Diraja Dato Seri Utama Dr. Haji Awang. 1990. Tarsilah Brunei: Sejarah Awal dan Perkembangan Islam. Bandar Seri Begawan: Jabatan Pusat Sejarah, Kementerian Kebudayaan Belia dan Sukan.
Mohd. Jamil al-Sufri, Pehin Orang Kaya Amar Diraja Dato Seri Utama Dr. Haji Awang. 2002. Adat Istiadat Diraja Brunei. Bandar Seri Begawan: Jabatan Adat Istiadat Negara, Jabatan Perdana Menteri.
Mohd. Jamil al-Sufri, Pehin Orang Kaya Amar Diraja Dato Seri Utama Dr. Haji Awang. 2002. Survival of Brunei: A Historical Perspective. Bandar Seri Begawan: Brunei History Centre.
Muhammad Ibrahim Salim. t.th. Diwan al-Imam al-Shafi’i al-Musamma al-Jawhar al-Nafis fi Shi’r al-Imam Muhammad ibn Idris. Kaherah: Maktabat Ibn Sina.
Muslim, Abu al-Husayn Muslim ibn al-Hajjaj al-Qusayri. 2006. Sahih Muslim. Nazar Muhammad al-Faryabi (pnyt.). Al-Riyad: Dar Taybah.
al-Nawawi, Abu Zakariyya Muhyi al-Din Yahya ibn Sharah. 1994. Sahih Muslim bi Sharh al-Nawawi. Cet. 2. Kaherah: Mu’assasat Qurtubah.
al-Qalqashandi, Abu al-‘Abbas Ahmad. 1980. Nihayat al-Arab fi Ma’rifat Ansab al-‘Arab. Tahqiq Ibrahim al-Abyari. Beirut: Dar al-Kitab al-Lubnani.
al-Razi, Muhammad ibn ‘Umar ibn al-Husayn. 1986. Manaqib al-Imam al-Shafi’i. Kaherah: Maktabat al-Kulliyyat al-Azhariyyah.
al-Syafi’i, Muhammad ibn Idris al-Shafi’i. 2001. al-Umm. Tahqiq Rif’at Fawzi ‘Abd al-Muttalib. Al-Mansurah: Dar al-Wafa’.
al-Sayyid ‘Aziz al-Din, Isma’il ibn al-Husayn al-Marwazi. 1989. Al-Fakhri fi Ansab al-Talibiyyin. Tahqiq al-Sayyid Mahdi al-Rajja’i. Qom: Maktabat Ayat Allah al-‘Uzma.
al-Suyuti, Jalal al-Din ‘Abd al-Rahman ibn Abi Bakr. 2008. Al-Itqan fi ‘Ulum al-Qur’an. Beirut: Mu’assasat al-Risalah.
al-Tirmidhi, Abu ‘Isa Muhammad ibn ‘Isa. 1996. Al-Jami’ al-Kabir. Tahqiq Basshar ‘Awwad Ma’ruf. Beirut: Dar al-Gharb al-Islami.

Downloads

Published

2022-12-31

Issue

Section

Articles

How to Cite

Batu Tarsilah Sebagai Alat Kebesaran dan Kedaulatan: Salasilah Raja Brunei Dinilai dari Segi Ilmu Nasab Islam [Batu Tarsilah Being Regalia And Symbol Of Sovereign: The Pedigree Of Brunei Sultanate Viewed From Islamic Lineage Perspective]. (2022). Jurnal Islam Dan Masyarakat Kontemporari, 23(3), 245-272. https://doi.org/10.37231/jimk.2022.23.3.706